De uitlevering van Julian Assange aan de Verenigde Staten (shortread)

Vorige week begon de rechtszaak in Londen over de uitlevering van Julian Assange aan de Verenigde Staten. Als hij wordt uitgeleverd hangt hem daar een gevangenisstraf van 175 jaar boven het hoofd.

Assange publiceerde in 2010 over Amerikaanse oorlogsmisdaden in Irak en Afghanistan. Over specifiek die publicaties gaat deze rechtszaak, niet over de andere publicaties van WikiLeaks.

Als hij wordt uitgeleverd, ontstaat de situatie dat een publicist die vertelde over oorlogsmisdaden wordt uitgeleverd aan het land dat ze beging. Dat maakt dit een beladen proces en het eerste in zijn soort. Met Assange staat ook de vrijheid van pers voor de rechter, omdat de Verenigde Staten het recht op vrije meningsuiting (first amendment rights) niet op Assange van toepassing achten en omdat de aanklacht onder de spionagewet is. In de VS is het dan niet toegestaan dat je in verdediging zegt dat je het deed in het algemeen belang.

De rechtbank waar de uitleveringszaak wordt gehouden heet Woolwich Crown Court. Het gebouw staat direct naast de Belmarsh gevangenis waar Assange vastzit. Op zondagnamiddag wordt bij de ingang een persconferentie gegeven door de vader van Assange samen met Yanis Varoufakis, de oud-minister van Financiën van Griekenland.

Varoufakis vertelt ‘We zijn net bij Assange op bezoek geweest. Het gaat redelijk met hem maar hij zit al bijna een jaar lang 22 uur per dag in isolatie opgesloten. Hij heeft daardoor haast geen overleg met zijn advocaten kunnen voeren en heeft zich nauwelijks op de rechtszaak kunnen voorbereiden’. Desondanks zegt Varoufakis hoopvol te zijn op een eerlijke rechtsgang.

Er waren geen journalisten van de grotere media bij die persconferentie. Reporters without borders en een aantal activisten-journalisten waren er wel. En een paar mensen met spandoeken die in de tentjes voor de rechtbank bivakkeren.

Er zijn een aantal internationale waarnemers op deze rechtszaak afgekomen. Samen met journalisten staan ze op maandagochtend in de rij. Europees Parlementslid Markéta Gregorová vertelt hoe dat ging:

‘In het begin functioneerde het geluidssysteem in de rechtszaal niet en zelfs in die zaal kon ik de rechter nauwelijks verstaan. Assange die in een hok van glas moest zitten –waarom eigenlijk?- verstond van zijn eigen rechtszaak nog minder’.

Inmiddels zijn buiten de ‘gele hesjes’ uit Frankrijk aangekomen. Zo’n honderdvijftig demonstranten die zingen en met megafoons en ze slaan met stokken en deksels op de hekken. Het is koud, het regent en de wind is te hard voor paraplu’s maar die Fransen en de andere demonstranten begrijpen het. Dat geluid draagt tot in de rechtszaal! Assange bedankte ze er voor maar de rechter vroeg of iemand de mensen buiten kon vertellen dat het hindert. Het haalt niets uit. Dit protest is niet alleen tegen uitlevering, het is tegen hoe al jaren met Assange wordt omgegaan.

De demonstranten die naar Londen zijn gekomen hinken tussen twee gedachten in een soort cognitieve dissonantie. Net als Varoufakis willen ze geloven dat er binnen in het gebouw recht gesproken wordt, maar ze begrijpen dat de kans daarop eigenlijk niet bestaat. Hun lawaai is dat statement ‘we erkennen dit proces niet’.

Op de eerste zittingsdag waren de Amerikanen aan het woord. Na afloop komt Assange’s vader zichtbaar opgelucht naar buiten. Hij zegt vlak voor de persconferentie ‘ze waren de hele tijd aan het liegen’. Hij doelde op de Amerikaanse advocaten.

Op dinsdag is het de beurt aan de verdediging. Dinsdagavond zegt de voormalig Britse ambassadeur Craig Murray op een event ‘de journalisten van de grote media waren er alleen op maandag, ze waren er niet op dinsdag. Ze deden verslag van het verhaal van de Verenigde Staten maar niet van het verhaal van Assange’.

Ik ging op zoek naar wie van de Nederlandse pers hier eigenlijk bij is? Vanuit Nederland was buitenlandcorrespondent Tim de Wit van de NOS er. Maar Tim was niet bij die persconferentie van Varoufakis op zondag en hij was er ook niet bij op de persconferentie na afloop van de eerste zittingsdag. Tim de Wit deed maandagmiddag zijn verslag via NPO radio1. Ik bood de radio aan om ook verslag te doen, maar heb niets van ze gehoord. Ik werd wel geïnterviewd door de podcast van ‘Anonymous Bites Back’.

Ik vroeg Tim of ik hem mocht interviewen, maar daar had hij geen ruimte voor. Tim zei in een tekstberichtje dat hij de rest van de week sowieso geen tijd had voor deze zaak omdat hij van Brexit verslag ging doen. Maar Brexit is toch al afgelopen?

Maandagavond interview ik de Amerikaanse klokkenluider John Kiriakou. Hij werkte voor de CIA in Irak in de tijd van de oorlog in Irak waar Julian Assange over publiceerde. Daarover zei hij dat iedereen destijds al wist dat er geen massavernietigingswapens waren in Irak. Ook het Amerikaanse congres en de bondgenoten. Desondanks is die oorlog onder die valse voorwendselen gestart en zijn tienduizenden mensen doodgegaan, maar niemand als gevolg van de publicaties door WikiLeaks. Kiriakou vertelt dat er in Washington waar hij woont die week iedere dag protestdemonstraties voor Julian worden gehouden.

De NSA klokkenluider Thomas Drake (die een aantal jaar vóór Edward Snowden vertelde over misstanden) zegt op twitter hoe de zaak van Assange lijkt op wat hem overkwam: ‘ik heb enorme flashbacks. Ook bij mij zeiden ze dat ik geheimen gestolen zou hebben en het bloed van Amerikaanse soldaten aan mijn handen zou hebben’.

Op dinsdagochtend mag ik niet meer op het pleintje voor het gerechtsgebouw omdat ik geen ‘kaart’ heb. Ik sta bij die tentjes buiten het hek als WikiLeaks editor Kristinn Hrafnsson komt aangelopen. Ik vroeg naar hoe het ging op de tweede dag van het proces? Hij zegt ‘in een wereld waarin feiten en het naleven van de wet nog zouden uitmaken, zou ik me geen enkele zorg maken. Als dit een rechtszaak zou zijn voor een jury zou het al over zijn, door de overweldigende hoeveelheid bewijs dat hier door de verdediging van Assange wordt gepresenteerd. Maar ik ben dertig jaar journalist en ik heb nog nooit meegemaakt dat bezorgde burgers, het publiek, zelfs tot buiten de hekken van het hof zijn verwijderd. Ze eisten ‘kaarten’ van het publiek. Zonder ‘kaart’ kom je er niet in. Wat voor wereld is dit? Waar haal je dan zo’n ‘kaart?’

De verdediging van Assange tegen de uitlevering aan de VS wordt net zoveel buiten het hek gevoerd in het hof van de publieke opinie, als binnen in de rechtszaal. De gele hesjes uit Frankrijk, demonstranten vanuit de hele wereld, waarnemers als Markéta Gregorová van het Europees Parlement en de podcast van Anonymous zijn van evenveel belang als de verdediging door advocaten.

Ik heb vanuit London gezien hoe het kan dat soms grote dingen in de wereld selectief op het journaal of in de krant komen. Het is omdat de journalist die verslag doet er alleen bij is wanneer de aanklager van de VS aan het woord is. De reden dat het niet in de media is in Nederland, is omdat die media er geen journalist heen sturen. Maar er zijn achtduizend journalisten aangesloten bij de Nederlandse Vereniging van Journalisten. Ze waren er niet.

Op mijn vraag of Assange een eerlijk proces krijgt gaf Yanis Varoufakis op zondag het beste antwoord.

Laten we het hopen.

In mei wordt de uitleveringszaak vervolgd.

• Gerefereerde interviews en verslag op https://potkaars.nl/assange
• Verslag vanuit de rechtszaal door Italiaanse onderzoeksjournalist Stefania Maurizi

Rico Brouwer, 2 maart 2020
https://potkaars.nl